URB – Uniun da las Rumantschas

e dals Rumantschs en la Bassa

Istorgia

PDF Icon Istorgia

1988

La Lia Rumantscha invida las uniuns grischunas en la bassa ad ina radun anza en l‘Hotel Central a Turitg
Ina gruppa da lavur duess sclerir ils giavischs ed ils basegns dals rumantschs en la bassa.

1989

Commembers èn: Dumeni Capeder, president, Sigi Lutz, Gian Guolf Bardola, (Florian Pult), Cilgia Vital:
Las uniuns han in tranter l'auter paucs contacts, fiss giavischabel, surtut tranter las gruppaziuns rumantschas, vegnir ensemen e far festas.
Emprim rapport a la LR.

1989    
Inscunter a Berna, emprim program da lavur
Entrà resoluziun a la CRR concenent emissiuns rumantschas pels rumantschs en la bassa.
Decida da vulair vegnir integrada en la LR. Lucas Deplazes remplazza Florian Pult.

1990    
L’URB less, resp. la LR, less che l’URB vegniss societad affiliada da la LR ed inoltrescha quella dumonda

1991    
Scuntrada da Laax: „Hat „Scuntrada“ ihr Thema gefunden? BT 9/8/91: das Verhältnis zwischen der nicht selten ausserhalb des Sprachgebietes lebenden romanischen „Elite“ und dem daheimgebliebenen“Fussvolk“.
La radunanza da delegads e delegadas approvescha midaments da statuts da la LR che pussibiliteschan l’integraziun da l’URB. Els pretendian però che l’URB preschentia agens statuts. Già durant la Scuntrada vegnan quels elavurads e presentads alura a la
radunanza dals 23 da november 1991 e’l restaurant Dufour a S.Gagl Presiada è quella vegnida da Toni Cantieni, president da la LR.
Suenter ina intensiva discussiun, spezialmain sur dal commembradi, èn ils tschentaments vegnì approvads unanimamain. „Il tema finanzas sto vegnir reponderà“

Tschernas:     
emprim president: Gian Guolf Bardola,
commembers: Sigi Lutz. Berna, Clau Derungs, Lucerna, Cilgia Vital, Goldach, Jachen Sarott, Chesalles- s/Moudon

Programm da lavur: da pli emissiuns rumantschas en la bassa, la dumonda dal rg per nus en la bassa.
Prima radunanza da l’uniun „Rumantschs engiadinais in Romandia“

1992    
La petiziun al cusseglier federal Ogi è vegnida inoltrada cun 751 suttascripziuns (derasaziun dal rr en la bassa) La regiun da Turitg retschai-va ils programs sur la rait da cabel.
cuntribuziun da partenza da fr. 500.- per indemnisar custs d’administraziun.
Retschertga chantunala davart l’acceptanza d’in linguatg da standard rumantsch: La regenza na vul betg resguardar parairi dals rumantschs odaifer il Grischun, ella vegn sustenida da la PCD. Nossas intervenziuns han nagin success.
L’URB daventa commembra da la Pro Svizzra Rumantscha

1993    
Simposium a Seengen: Identitad rumantscha en la Bassa, referents Adolf Collenberg e Giovannina Tratschin
Intervenziun a SG: rr sin rait da cabel davent dal mais d’october

1994    
L’URB sa presenta a la Scuntrada a Donat cun in agen stan cun la carta geografica da las Uniuns en la Bassa (Jachen) ed ina agna occurenza:
Il Rumantsch en la Bassa, la segunda generaziun – persa pel Rumantsch? Referat da Florentin Lutz, podi.
La televisiun rumantscha e preschenta a nossa radunanza annuala

1995    
Manfred Gross referescha sur da l’artitgel 116

1996        
Dumeni Capeder giavischa ina analisa da la situaziun actuala
Erica Vonmoos vegn elegida en suprastanza
Sut la batgetta da Sigi vegn elavurà in questiunari per las uniuns en la bassa. Ils resultats vegnan preschentads a la Scuntrada da Domat

1997        
Scuntrda Domat: occurenza “Conuschain e faschain nus da la Bassa diever da la spierta rumantscha”: Curs da rumantsch... Inserat el guid
Gian Guolf sa retira, tscherna da Claudio Deflorin

1998    
Proget “Mussavia” duess vegnir concretisà. I dovra ina persuna che ha il temp per planisar activitads.

1999    
Nossa pretensiun da pudair installar in secretariat en la Bassa ha provochà discussiuns ils meds da massa grischuns. Cumpromiss: La radunanza da delegadas e delegads da la LR vegn a deliberar frs 15’000 per l’URB ( ½  progets, ½ administraziun) empè dals frs 32’000 giavischads.
Cilgia Vital vegn tschernida sco presidenta

2000    
Dieta da clausura: prim fegliet, fatg da l’URB, organigram,
IIs novs tschentaments èn vegnì approvads da la suprastanza da la LR e da la radunanza annuala a Turitg.
Impurtanta novaziun: Commember da l’URB pon er daventar “persunas natiralas e societads giuridicas”.
Projects “barat da scola” e “Giuvenils da la scola chantunala da Zug s’entaupan” èn vegnì realisads.
Tscherna da Lidia Deuber sco cassiera, da Werner Holderegger e Adalgott Berther sco revisurs da quint.

2001    
Inscunter cultural a Lucerna sut l’aspect da la pressa rumantscha sco mantegniment da noss linguatg. (Martin Cabalzar LQ)
Lavur vi da la pagina d’internet cuntinua
La radunanza annuala decida da sustener il project dals chors virils unids.

2002    
Sigi Lutz sa retira da la suprastanza. Successur/a da la regiun da Berna?
Er Clau Derungs sa retira en autun. Cristian Kober sa metta a disposiziun sco nov suprastant. Romeo Sgier ospitescha a dus sesidas.
Dieta a Berna: Prof. Georges Darms ha fatg a maun da las novas cifras da la statistica federala ponderaziuns davart l’avegnir da nossa lingua.

2003        
La suprastanza è danovamain cumpletta. Novas structuras èn vegnidas stgaffidas, novs projects instradads.

2004        
Ils chors da Lucerna e Zug ans dattan il bainvegni a Lucerna. Per l’emprima giada è in president da la LR present a nossa radunanza annuala.
Ina buna part da la suprastanza vul sa retrair per la proxima radunanza.
Per la segunda giada è Adolf Collenberg noss giast. El referescha sur da dertgiras nauschas ella veglia republica grischuna..
La restructuraziun da la LR interessa er nus da la Bassa: Ils 20 da november infurmescha Gion Antoni Derungs, secretari da la LR.

2005
Ciril Berther e Coni Livers succedan a Lidia Deuber e Cristian Kober en suprastanza. Ils restants sa laschan tscherner anc per in onn.
Per la part tematica avevan nus envidà dr. teol. Ursicin G.G. Derungs. El ha però betg chattà la via a Zug
La studenta Marietta Deuber sa metta vi dal scriver ina lavur da diplom sur da l’URB e dals Rumantschs en la Bassa.
Flurin Caviezel vegn a presentar ses program, biling, a Lucerna.

2006    
La fin da schaner avess gì da vegnir recuperà il referat da la radunanza annuala. Ma er questa giada hai betg funcziunà, uschia che Ciril Berther e Daniel Monn, domadus teologs, han manà la discussiun sur dal tema prevesì.
A la radunanza annuala sortan Erica Vonmoos suenter 10 onns e Romeo Sgier suenter 4 onns da la suprastanza. Novs commembers na san betg vegnir elegids.
Dunna cussegliera guvernativa dr. Eveline Widmer- Schlumpf referescha sur da la trilinguitad el chantun Grischun.
Martin Sutter e Jon Carl Tall sa decleran pronts da collavurar en suprastanza, ed assistan a nossas sesidas. Romeo ed Erica surprendan incumbensas. Lidia daventa danovamain activa, uschia che la suprastanza sa funcziunar.

2007  
Ils 10 da favrer avain nus il grond plaschair da pudair beneventar a noss anteriur president dal tribunal federal, dr. Giusep Nay. El referescha sur da sias experientschas a Losanna.
La radunanza annuala stà sut l’ensaina da la midada da presidi. Jon Carl Tall succeda a Cilgia Vital, che è stada da entschatta ennà en la suprastanza, ils ultims set onns sco presidenta. Martin Sutter e Lidia Deuber vegnan elegids en suprastanza, Erica Vonmoos surprenda il post da revisura.
Suenter la part statuara raquinta Jacques Guidon sur da Grisotix.

2008    
Ils 5 d’avrigl ha lieu la radunanza annuala al “Au Premier” a Turitg.
La Participaziun è fitg gronda. Jon Carl Tall dat in spezial bainvegni a
signur Urs Cadruvi, che referescha sur da la Rumantschia futura – Rumantschia globala?
La confederaziun stritga contribuziuns als chantuns, la LR sto diminuir la summa da sustegn a l’URB.

2009    
La radunanza annuala dils 28 da mars 2009 en l’ustaria NEUMARKT a Turitg
vain organisada cun la Quarta Lingua.
A la discussiun da podium da la part tematica cul titel
“Quo vadis – pressa rumantscha?” han partecipà

Martin Cabalzar, schefredactur da la Quotidiana, Jon D. Parolini, president da la anr ed Olivia Mosca, schurnalista, communicatura.
Damai che Martin Sutter turna evanos en l’Engiadina, è sa messa l’anteriura
secretaria Erica Vonmoos, quasi sut squitsch, danovamein a disposiziun.

2010    
Era la radunanza annuala dils 20 da mars 2010 en l’Ustaria NEUMARKT,
sta sut l’uniun da patrunadi da la Quarta Lingua. Noss president
Jon Carl Tall astga salidar da l’URB be 10 persunas, la dischillusiun es gronda.

2011    
Als 9 d’avrigl 2011 vain fat la 21avla radunanza annuala al PARKHOTEL a
Zug. Sco program da lavur decida la suprastanza d’organisar occurrenzas attractivas, sche pussaivel ensemen cun autras uniuns, quai che permetta da spargnar in pau spaisas. Il prim evenimaint a lieu ensemen cun l’RTR sut il motto “Da cumpagnia” als 1 october al Casino a Berna. Per “La cultura” dals 1 da november en il Lorenzersaal a Cham en preschents ils “Fränzlis da Tschlin ed il duo Alexi e Marcus.

Tar la part tematica referescha signur Mariano Tschur da sia lavur da mintgadi, ma ans preschenta anc bler daplis aspects da la finamira dal radio e televisiun cun pleds clars e pregnants.

2012  
La 22avla radunanza annuala dils 2 da zercladur 2012 en il BSZ Business Service Turitg stat sut l’ensaina da giubileum 20 onns URB.
Jon Carl Tall dat in cordial e spezial bainvegni als pioniers ed iniziants da l’URB. Nus resguardain la learchia e cumenzain cun Dumeni Capeder, i seguan Gian Guolf Bardola e Cilgia Vital. Las reminiscenzas èn remartgablas e mussan a la suprastanza actuala che’ls problems da basa na sa han betg sten midats dapi ventg onns.

2013    
Als 8 da zercladur 2013 ha lieu en l’ustaria NEUMARKT a Turitg la radunanza annuala. Sco giast ospitant avain nus pudi gudagnar a signur Duri Bezzola, president da la Lia Rumantscha. El cumenza ses pled cun raquintar ses curriculum vitae e cuntinuescha cun la preschentaziun da las activitads, dals intents e da las finamiras da la Lia Rumantscha.

2014    
Als 17 da matg 2014 avain nus manà tras la 24avla radunanza annuala en l’ustaria NEUMARKT a Turitg. Quest onn dastga noss president beneventar a Dr. Johannes Flury, rectur da la scola auta da pedagogia Cuira e nov president da la Pro Rätia. Noss giast ans fa plaschair cun sia opiniun positiva da las studentas e’ls students da la trais linguas chantunalas.

2015  
La 25avla radunanza annuala ha lieu als 6 da zercladur 2015 en l’ustaria NEUMARKT a Turitg. Noss president dat in cordial bainvegni a las persunas preschentas ed in spezial a signur Urs Cadruvi, secretari general da la Lia Rumantscha, ed a signur Jon Erni, referent da la part tematica. Signur Jon Erni, manager tar Microsoft, ans ha entusiasmà cun ses project miaEngiadina. Quest project visiunari sa deditgescha a la promoziun ed il svilup da la periferia cun installar ina rait da fibra da vaider en l’Engiadiana sco era fabritgar si in center d’innovaziun.

 

 

 

President/as da l'URB

1991 – 1997    
Gian Guolf Bardola

Cilgia Vital, vicepresidenta/ actuara

1998        
vacant
Cilgia Vital, vicepresidenta/ actuara

1999 – 2003    
Cilgia Vital

Clau Derungs, vicepresident

2003 – 2004
Cilgia Vital

Cristian Kober, vicepresident fin 30.6.2004

2005
Cilgia Vital

Erica Vonmoos, secretariat
Jachen Sarott, actuariat, vicepresident
Coni Livers, finanzas
Romeo Sgier, activitads
Ciril Berther, activitads

2006        
Cilgia Vital

Jachen Sarott, actuariat, vicepresident
Coni Livers, finanzas
Ciril Berther, activitads
Martin Sutter, secretariat

2007        
Jon Carl Tall

Jachen Sarott, actuariat, vicepresident
Coni Livers, finanzas
Martin Sutter, secretariat
Ciril Berther, activitads
Lidia Deuber, activitads

2008        
Jon Carl Tall

Jachen Sarott, actuariat, vicepresident
Erica Vonmoos, secretariat
Coni Livers, finanzas
Ciril Berther, activitads
Lidia Deuber, activitads

2009        
Jon Carl Tall

Ciril Berther, activitats e vicepresident?
Jachen Sarott, actuariat
Erica Vonmoos, secretariat
Coni Livers, finanzas
Lidia Deuber, activitats

2010        
Jon Carl Tall

Ciril Berther, activitats e vicepresident
Jachen Sarott, actuariat
Erica Vonmoos, secretariat
Coni Livers, finanzas
Lidia Deuber, activitats

2011
Jon Carl Tall

Ciril Berther, activitats e vicepresident
Jachen Sarott, actuariat
Erica Vonmoos, secretariat
Coni Livers, finanzas
Lidia Deuber, activitats

2012        
Jon Carl Tall

Ciril Berther, activitats e vicepresident
Jachen Sarott, actuariat
Erica Vonmoos, secretariat
Coni Livers, finanzas
Lidia Deuber, activitats

2013        
Jon Carl Tall

Ciril Berther, activitats e vicepresident
Jachen Sarott, actuariat
Erica Vonmoos, secretariat
Coni Livers, finanzas
Lidia Deuber, activitats

2014        
Jon Carl Tall

Ciril Berther, activitats e vicepresident
Jachen Sarott, actuariat
Erica Vonmoos, secretariat
Coni Livers, finanzas
Lidia Deuber, activitats

2015        
Jon Carl Tall

Ciril Berther, activitats e vicepresident
Simon Denoth, communicaziun
Jachen Sarott, actuariat
Erica Vonmoos, secretariat
Gaudenz Caveng, finanzas
Lidia Deuber, activitats